Harz
Heidelberg
Helgoland
Heringsdorf
Holland
Holsteinsche Schweiz
Isle of Wight
Italien
Karlsbad und Umgegend
Kissingen und Umgegend
Köln
Königswart
Kopenhagen
Kreuznach
Kyffhäusergebirge und Frankenhausen

Griebens Reiseführer 1904

Nooit eerder had Humboldt zich zo ver van huis gevoeld. Als hij nu doodging, zou het maanden, zelfs jaren kunnen duren voordat zijn vrienden en familieleden dat te weten kwamen. En hij had geen idee waar zij intussen mee bezig waren. Zat Wilhelm nog steeds in Parijs, bijvoorbeeld? Of waren Caroline en hij weer teruggegaan naar Pruisen? Hoeveel kinderen zouden ze inmiddels hebben? Sinds zijn vertrek uit Spanje, tweeënhalf jaar eerder, had hij slechts één brief van zijn broer en twee van een oude vriend ontvangen - en dat was al meer dan een jaar geleden. Ergens tussen Bogóta en Quito werd Humboldts gevoel van eenzaamheid zo sterk, dat hij Wilhelm een lange brief schreef waarin hij gedetailleerd verslag deed van al hun avonturen in Zuid-Amerika. 'Ik word het nooit moe brieven naar Europa te schrijven,' was zijn eerste zin. Hij wist dat de brief waarschijnlijk nooit zijn bestemming zou bereiken, maar dat deerde hem niet echt. Schrijvend vanuit dit afgelegen dorpje in de Andes kwam hij nog het dichtst in de buurt van een gesprek met zijn broer.

Andrea Wulf, De uitvinder van de natuur. Het avontuurlijke leven van Alexander von Humboldt.(Amsterdam 2016) 112-113.

Als de koeien gemolken waren, veegden mijn grootvader en ik de sneeuw van de binnenplaats. Als we klaar waren, ging hij naar zijn timmermanswerkbank en keek ik, voor ik naar school ging, of er geen sneeuw op de stenen klomp lag. Als er wel sneeuw op lag, veegde ik die eraf. De stenen klomp stond op de binnenplaats tegen de muur, naast de deur naar de gewelfde kelder, waar de aardappelen en de rapen en een paar pompoenen lagen opgeslagen. Als we de binnenplaats aanveegden, deden we dat niet altijd helemaal tot in de hoekjes, dus er was altijd het risico dat de stenen klomp onder de sneeuw zou verdwijnen. De winter was het seizoen van de verdwijningen. (...) De steen was witachtig van kleur, met hier en daar wat blauw. Het was een mannenmaat. Mij was hij te groot als ik mijn voet erop zette.

John Berger, Het varken aarde (De Bilt, 2016) 40.

Besides the oedema and the dehydration, the skin showed many other abnormalities. Marked and rapidly developing oedema sometimes caused cracks in the dermis which showed as fine red or white lines.

Malnutrition and starvation in the Netherlands. September 1944/ July 1945 (Den Haag 1948) 106.

Aan het eind van de weg, aan de andere kant van het spoor, begon het dorp. Eerst had je het slachthuis, waar het altijd een drukte van belang was, vooral dinsdagochtend vroeg. In tegenstelling tot het erf van de grafsteenhouwer, waar het juist 's avonds druk was, wanneer achter stukken steen die stonden te wachten tot ze verwerkt werden het zoenen werd uitgeprobeerd - tongzoenen, volgens de geruchten, een natte aangelegenheid, niet voor iedereen.

Johanna Reiss, Een verborgen leven (Amsterdam, 2008) 53.

Roos Hoffmann, Pulchri Studio, mei 2016, Den Haag

August Natterer, door Prinzhorn Neter genoemd, was een succesvol electrisch ingenieur tot hij in 1907 op 39-jarige leeftijd een acute psychotische toestand ontwikkelde met angstaanvallen, waangedachten en indrukwekkende visuele hallucinaties. Hij had een visioen van het laatste oordeel, op een halfuur tijd flitsten tienduizend beelden voor zijn geestesoog voorbij. Al zijn latere tekeningen waren gebaseerd op dti cruciale visioen dat zijn leven veranderde.

Erik Thys, Psychogenocide. Psychiatrie, kunst en massamoord onder de nazi's (Berchem, 2015) 89.

Voor het eten keek hij na of je wel schone handen had. Hij eiste dat je voor de poes een stukje vlees bewaarde, hij beval je het speelgoed op te ruimen, hij verbood je de toegang tot vaders kamer. (..) Als enige van de kinderen verwierf hij zich ook het voorrecht van een een werkkamer: een hok op de vliering, min of meer een tent, een bouwseltje van droogstokken en lappen. (..) 'Een heel klein raampje was er in, dat open geduwd kon worden, de ruimt er achter schemerig verlichtte en in warme dagen genoeg lucht doorliet om er iets minder te puffen van benauwdheid.'

Hans Goedkoop, Herman Heijermans (Amsterdam, 1996), 23,24.

Ma shaves her head every month, before any of the hairs have a chance to grow even a quarter inch. The bristles underneath her kerchief are metal grey, but maybe if they grew in, her hair would return to that light golden brown it was before she got married. In photographs, her hair is braided around her head like a crown. She says it was so long she could sit on it. I once saw her bald head on a pillow; her kerchief had slipped off. It was a ball, round and white, something you kick around on the playground.

Pearl Abraham, The romance reader (Londen, 1995) 239.